LEKCJA 14- NAUKA WŁOSKIEGO Z FEDERICO:

Dzisiaj nauka włoskiego z Fede.

Włoskie czasy gramatyczne:

Czas teraźniejszy:

Presente indicativo - Czas teraźniejszy trybu oznajmującego

Włoski czas Presente indicativo jest bardzo podobny do polskiego czasu teraźniejszego. Zazwyczaj wyraża sytuacje mające miejsce w teraźniejszości. 

Konstrukcja zdania
PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE

Orzeczenie

Formy czasowników, które stosowane są w Presente indicativo:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.

W języku włoskim czasownik podlega koniugacji. Koniugacja to odmiana bezokolicznika przez osoby, liczby, itp. W przypadku czasowników regularnych wystarczy poznać zasady odmiany trzech typów koniugacji. Czasowniki nieregularne posiadają różne, niepowtarzalne formy, zatem wymagają ich zapamiętania.

Zastosowanie

Czasu Presente indicativo używamy, gdy chcemy wyrazić:
czynności i zdarzenia, które mają miejsce w teraźniejszości (w chwili wypowiadania zdania),
czynności, które mają charakter regularny, zwyczajowy, codzienny,
prawdy oczywiste, które są niepodważalne (bardzo często stosowany w sentencjach i przysłowiach),
czynności i zdarzenia, które będą miały miejsce w bliskiej przyszłości i są one pewne.

Przykłady zdań w czasie Presente indicativo

Io bevo un caffé.
Piję kawę.

Abito a Milano da due mesi.
Mieszkam w Mediolanie od dwóch miesięcy.

Cerco il fidanzato non fumatore.
Szukam chłopaka, który nie pali.

In Italia i negozi sono chiusi domenica.
We Włoszech sklepy są zamknięte w niedziele.

L'acqua cheta rovina i ponti.
Cicha woda brzegi rwie.

Chi di spada ferisce, di spada perisce.
Kto mieczem wojuje od miecza ginie.

Amor nuovo va e viene, amor vecchio si mantiene.

Stara miłość nie rdzewieje.



Czasy przeszłe:

Passato prossimo - Czas przeszły bliski


Konstrukcja czasu przeszłego z avere
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE


Czasownik avere zawsze odmieniany jest w czasie teraźniejszym, tak jak poniżej.

Liczba pojedyncza
1. io ho
2. tu hai
3. lui, lei ha

Liczba mnoga
1. noi abbiamo
2. voi avete
3. loro hanno

Tworzenie form participio passato zostało opisane w artykule pt. Participio passato.

Formy czasowników, które stosowane są w Passato prossimo:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.
Przykład tworzenia zdania

Tłumaczenie zdania "Wypiłam kawę."
najpierw podmiot Ja (czyli Io),
następnie odmieniamy czasownik avere w 1 osobie liczby pojedynczej (czyli ho),
w następnym kroku stosujemy formę participio passato od czasownika bere (czyli bevuto),
i na końcu dopełnienie (czyli un caffè).
Powstało zdanie Io ho bevuto un caffè. - Wypiłam kawę.


Przykłady zdań Passato prossimo z avere

Hai mandato una lettera al tuo amico?
Wysłałeś list do twojego przyjaciela?

Che cosa avete comprato per il compleanno di Laura?
Co kupiliście na urodziny Laury?

Lui ha sentito uno strano rumore.
On usłyszał dziwny hałas

Ieri abbiamo conosciuto il nostro nuovo insegnante di matematica.
Wczoraj poznaliśmy naszego nowego nauczyciela z matematyki.

Loro hanno speso quasi duecento euro.
Wydali prawie dwieście euro.


Konstrukcja czasu przeszłego z essere


PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE


Czasownik essere zawsze odmieniany jest w czasie teraźniejszym, tak jak poniżej.

Liczba pojedyncza
1. io sono
2. tu sei
3. lui, lei è

Liczba mnoga
1. noi siamo
2. voi siete
3. loro sono

Tworzenie form participio passato zostało opisane w artykule pt. Participio passato.

Formy czasowników, które stosowane są w Passato prossimo:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.

Przykład tworzenia zdania

Tłumaczenie zdania "Wróciłem z pracy."
najpierw podmiot Ja (czyli Io),
następnie odmieniamy czasownik essere w 1 osobie liczby pojedynczej (czyli sono),
w następnym kroku stosujemy formę participio passato od czasownika tornare (czyli tornato),
i na końcu dopełnienie (czyli dal lavoro).
Powstało zdanie Io sono tornato dal lavoro. - Wróciłem z pracy.

Uwaga!!!
W konstrukcjach essere + participio passato czasowniki są zgodne z podmiotem odnośnie liczby i rodzaju!

Na przykład:
Sono tornato - wróciłem (gdyż rzeczowniki i przymiotniki rodzaju męskiego liczby pojedynczej zazwyczaj mają końcówkę –o)
Sono tornata - wróciłam (gdyż rzeczowniki i przymiotniki rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej zazwyczaj mają końcówkę –a)
Sono tornati - wrócili (gdyż rzeczowniki i przymiotniki rodzaju męskiego liczby mnogiej zazwyczaj mają końcówkę –i)
Sono tornate - wróciły (gdyż rzeczowniki i przymiotniki rodzaju żeńskiego liczby mnogiej zazwyczaj mają końcówkę –e)

Konstrukcja czasu przeszłego z czasownikiem zwrotnym

ZAIMEK ZWROTNY + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE

Przykład tworzenia zdania

Tłumaczenie zdania "Wstałem o 7."
najpierw przyporządkowujemy odpowiedni zaimek zwrotny (czyli Mi),
następnie odmieniamy czasownik essere w 1 osobie liczby pojedynczej (czyli sono),
w następnym kroku stosujemy formę participio passato od czasownika svegliarsi (czyli svegliato),
i na końcu dopełnienie (czyli alle 7).
Powstało zdanie Mi sono svegliato alle 7. - Wstałem o 7.
Przykłady

Mi sono lavato. - Umyłem się.
Si è avvicinata. - Zbliżyła się.
Ci siamo innamorati. - Zakochaliśmy się.
Vi siete pettinate. - Uczesałyście się.
Si sono offesi. - Obrazili się.
Si sono offese. - Obraziły się.

Określenia czasu związane z przeszłością

Ieri mattina - wczoraj rano
Ieri pomeriggio - wczoraj popołudniu
L'altroieri - przedwczoraj
L'anno scorso - w zeszłym roku
Il mese scorso - zeszłym miesiącu
La settimana scorsa - w zeszłym tygodniu
Domenica scorsa - w zeszłą niedzielę
Una settimana fa - tydzień temu
Un'ora fa - godzinę temu
Tre giorni fa - trzy dni temu
Quell'estate - tamtego lata
Quel giorno - tamtego dnia

Zastosowanie

Czasu Passato prossimo używamy:
gdy mówimy o czynnościach przeszłych zakończonych, a okres czasu, w których miały miejsce, jeszcze się nie zakończył,
gdy mówimy o czynnościach przeszłych zakończonych, a ich skutki są widoczne w chwili obecnej,
dla wyrażenia czynności, które miały miejsce przed chwilą,

gdy wymieniamy czynności, które występowały jedna po drugiej.




Passato remoto - Czas przeszły odległy

Konstrukcja zdania
PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE


Orzeczenie

Formy czasowników, które stosowane są w Passato remoto:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.

W języku włoskim czasownik podlega koniugacji. Koniugacja to odmiana bezokolicznika przez osoby, liczby, itp. W przypadku czasowników regularnych wystarczy poznać zasady odmiany trzech typów koniugacji. Czasowniki nieregularne posiadają różne, niepowtarzalne formy, zatem wymagają ich zapamiętania.

Zastosowanie

Czasu Passato remoto używamy:
w tekstach literackich,
dla wyrażenia faktów historycznych mających miejsce daleko w przeszłości,
w narracjach.


Przykłady zdań w czasie Passato remoto

La seconda guerra mondiale fu causata da diverse cirostanze.
II wojna światowa została spowodowana przez różne okoliczności.

Il Papa Giovanni Paolo II morì nel 2005.

Papież Jan Paweł II umarł w 2005 r.



Trapassato prossimo - Czas zaprzeszły bliski


Konstrukcja czasu zaprzeszłego z avere
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE


Czasownik avere zawsze odmieniany jest w czasie Imperfetto, tak jak poniżej.

Liczba pojedyncza
1. io avevo
2. tu avevi
3. lui, lei aveva

Liczba mnoga
1. noi avevamo
2. voi avevate
3. loro avevano

Tworzenie form participio passato zostało opisane w artykule pt. Participio passato.

Formy czasowników, które stosowane są w Trapassato prossimo:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.

Przykłady zdań Trapassato prossimo z avere

Ho comprato il maglione, il quale avevo visto sabato scorso.
Kupiłam sweter, który widziałam w zeszłą sobotę.

L'insegnante ha dato ai suoi allievi le verifiche, che aveva praparato ieri sera.
Nauczyciel rozdał swoim uczniom sprawdziany, które przygotował wczoraj wieczorem.


Konstrukcja czasu zaprzeszłego z essere
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE


Czasownik essere zawsze odmieniany jest w czasie Imperfetto, tak jak poniżej.

Liczba pojedyncza
1. io ero
2. tu erì
3. lui, lei era

Liczba mnoga
1. noi eravamo
2. voi eravate
3. loro erano

Formy czasowników, które stosowane są w Trapassato prossimo:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.

Uwaga!!!

W konstrukcjach essere + participio passato czasowniki są zgodne z podmiotem odnośnie liczby i rodzaju!
Przykłady zdań Trapassato prossimo z avere

Dopo che ero tornata a casa, ho pranzato.
Po tym jak twróciłam do domu, zjadłam obiad.

Appena erano arrivati al posto, sono andati a cercare un albergo.
Jak tylko przybyli na miejsce, poszli poszukać jakiegoś hotelu.


Zastosowanie

Czasu Trapassato prossimo używamy:
dla wyrażenia czynności przeszłej, która odbywała się przed inną czynnością przeszłą.

Trapassato remoto - Czas zaprzeszły odległy


Konstrukcja czasu zaprzeszłego odległego z avere
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE


Czasownik avere zawsze odmieniany jest w czasie Passato remoto, tak jak poniżej.

Liczba pojedyncza
1. io ebbi
2. tu avesti
3. lui, lei ebbe

Liczba mnoga
1. noi avemmo
2. voi aveste
3. loro ebbero

Tworzenie form participio passato zostało opisane w artykule pt. Participio passato.

Formy czasowników, które stosowane są w Trapassato remoto:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.

Przykłady zdań Trapassato remoto z avere

Appena ebbe finito di lavorare, andò a casa.
Jak tylko skończył pracować, poszedł do domu.

Appena ebbi sentito la brutta notizia, cominciai a piangere.
Jak tylko usłyszałam smutną wiadomość, zaczęłam płakać.



Konstrukcja czasu zaprzeszłego odległego z essere
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE


Czasownik essere zawsze odmieniany jest w czasie Passato remoto, tak jak poniżej.

Liczba pojedyncza
1. io fui
2. tu fosti
3. lui, lei fu

Liczba mnoga
1. noi fummo
2. voi foste
3. loro furono

Formy czasowników, które stosowane są w Trapassato remoto:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.

Uwaga!!!
W konstrukcjach essere + participio passato czasowniki są zgodne z podmiotem odnośnie liczby i rodzaju!

Zastosowanie

Czasu Trapassato remoto używamy:

• tylko w języku literackim,
• dla wyrażenia czynności przeszłej, która odbywała się przed inną czynnością przeszłą,
• w zdaniach podrzędnych zaczynających się od quando (gdy), dopo che (po tym jak), non appena (jak tylko).

Imperfetto - Czas przeszły niedokonany

Konstrukcja zdania

PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE

Orzeczenie

Formy czasowników, które stosowane są w Imperfetto:

regularne:

czasowniki I koniugacji,

czasowniki II koniugacji,

czasowniki III koniugacji,

nieregularne.

W języku włoskim czasownik podlega koniugacji. Koniugacja to odmiana bezokolicznika przez osoby, liczby, itp. W przypadku czasowników regularnych wystarczy poznać zasady odmiany trzech typów koniugacji. Czasowniki nieregularne posiadają różne, niepowtarzalne formy, zatem wymagają ich zapamiętania.

Czasownik avere odmienia się w Imperfetto regularnie. Czasownik posiłkowy essere odmienia się w Imperfetto nieregularnie.

Zastosowanie

Czasu Imperfetto używamy:

• gdy mówimy o czynnościach przeszłych niezakończonych, ukazanych w trakcie ich wykonywania, w procesie rozwoju,
• dla wyrażenia czynności przerwanej przez inną czynność,
• gdy mówimy o dwóch czynnościach przeszłych trwających równocześnie,
• dla wyrażenia czynności zwyczajowych, regularnie powtarzających się w przeszłości,
• gdy chcemy wyrazić stany fizyczne i psychiczne, które miały miejsce w przeszłości,
• w opisach.

Przykłady zdań w czasie Imperfetto

Io leggevo, quando mi hai chiamato.

Czytałem, gdy zadzwoniłeś do mnie.

Pulivo la casa, ma non sono riuscita a farlo fino alla fine, perché tu sei arrivato.

Sprzątałam dom, ale nie dokończyłam, ponieważ przybyłeś.

Mia madre cucinava, mentre mio padre leggeva il giornale.

Moja mama gotowała, podczas gdy mój tata czytał gazetę.

Da bambina andavo sempre al cinema.

Kiedy byłam mała, chodziłam zawsze do kina.

La domenica andavo sempre in piscina.

Każdej niedzieli chodziłam na basen.

Ieri sera ero stanca.

Wczoraj wieczorem byłam zmęczona.

La giornata era bella, brillava il sole, cantavano gli uccelli...

Był piękny dzień, słońce świeciło, ptaki śpiewały...

Czasy przyszłe

Futuro semplice - Czas przyszły prosty

Konstrukcja zdania

PODMIOT + ORZECZENIE + DOPEŁNIENIE

Orzeczenie

Formy czasowników, które stosowane są w Futuro semplice:

regularne:

czasowniki I koniugacji,

czasowniki II koniugacji,

czasowniki III koniugacji,

nieregularne.

W języku włoskim czasownik podlega koniugacji. Koniugacja to odmiana bezokolicznika przez osoby, liczby, itp. W przypadku czasowników regularnych wystarczy poznać zasady odmiany trzech typów koniugacji. Czasowniki nieregularne posiadają różne, niepowtarzalne formy, zatem wymagają ich zapamiętania.

Zastosowanie

Czasu Futuro semplice używamy:

• dla wyrażenia czynności mających się odbyć w przyszłości,
• dla wyrażenia przypuszczenia.

Przykłady zdań w czasie Futuro semplice

Quando verrai a trovarmi?

Kiedy mnie odwiedzisz?

Domani lavorerò tutto il giorno.

Jutro będę pracował cały dzień.

Domani andremo in piscina.

Jutro pójdziemy na basen.

Smetterò di fumare.

Rzucę palenie.

Domani pioverà al sud della Polonia.

Jutro będzie padało w południowej części Polski.

Tra un anno le tasse saranno ancora più alte.

Za rok podatki będą jeszcze wyższe.

Uwaga!!!

Pewna grupa czasowników tworzy formy Futuro semplice nieregularnie. Między innymi: andare, avere, bere, cadere, dare, dovere, essere, fare, potere, rimanere, sapere, vedere, venire, volere.

Futuro anteriore - Czas przyszły uprzedni

Konstrukcja czasu przyszłego z avere
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK AVERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE


Czasownik avere zawsze odmieniany jest w czasie Futuro semplice, tak jak poniżej.

Liczba pojedyncza
1. io avrò
2. tu avrai
3. lui, lei avrà

Liczba mnoga
1. noi avremo
2. voi avrete
3. loro avranno

Tworzenie form participio passato zostało opisane w artykule pt. Participio passato.

Formy czasowników, które stosowane są w Futuro anteriore:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.

Przykłady zdań Futuro anteriore z avere

Appena avro finito la scuola, andrò a lavorare.
Jak tylko skończę szkołę, pójdę do pracy.

Dopo che avremo finito di mangiare, andremo a passeggiare.
Po tym jak skończymy jeść, pójdziemy na spacer.


Konstrukcja czasu przyszłego z essere
PODMIOT + ODMIENIONY CZASOWNIK ESSERE + PARTICIPIO PASSATO + DOPEŁNIENIE


Czasownik essere zawsze odmieniany jest w czasie Futuro semplice, tak jak poniżej.

Liczba pojedyncza
1. io sarò
2. tu sarai
3. lui, lei sarà

Liczba mnoga
1. noi saremo
2. voi sarete
3. loro saranno

Tworzenie form participio passato zostało opisane w artykule pt. Participio passato.

Formy czasowników, które stosowane są w Futuro anteriore:
regularne:
czasowniki I koniugacji,
czasowniki II koniugacji,
czasowniki III koniugacji,
nieregularne.

Uwaga!!!
W konstrukcjach essere + participio passato czasowniki są zgodne z podmiotem odnośnie liczby i rodzaju!

Przykłady zdań Futuro anteriore z essere

Dopo che sarò tornata a casa, pranzerò.
Po tym jak wrócę do domu, zjem obiad.

Appena saremo arrivati al posto, andremo a cercare un albergo.
ak tylko przyjedziemy na miejsce, pójdziemy szukać jakiegoś hotelu.

Zastosowanie

Czasu Futuro anteriore używamy:

• dla wyrażenia czynności przyszłej, która poprzedza inną czynność przyszłą,
• dla wyrażenia przypuszczenia dotyczącego przeszłości.